zaterdag 4 mei 2013

Standaardiseer met mate

Vaak wordt dienstgericht werken in één adem genoemd met de noodzaak om vergaand te standaardiseren. Dat standaardisatie kan helpen om goed samen te werken staat buiten kijf. Maar soms lijkt het in plaats van middel een doel op zich te worden.

Universeel is veel
De overheid  vindt de ontwikkeling en het gebruik van standaarden terecht belangrijk. Er is zelfs een Forum en College Standaardisatie dat een lijst met 'pas toe of leg uit' standaarden hanteert. Binnen de gemeentewereld is er al 15 jaar de StUF-berichtenstandaard: "StUF is een universele berichtenstandaard voor het elektronisch uitwisselen van gegevens tussen applicaties. Het domein van de StUF-taal omvat informatieketens tussen overheidsorganisaties (basisregistraties en landelijke voorzieningen) en gemeentebrede informatieketens en -functionaliteit. StUF is beschreven in XML en gebaseerd op geaccepteerde internetstandaarden."
In gemeentelijk bestekken is tegenwoordig steevast te lezen dat "koppelingen moeten voldoen aan de StUF-standaard".  StUF is zeker een bruikbare standaard maar, net zoals voor andere standaarden geldt, niet zaligmakend. Voor eenvoudige berichtuitwisseling bijvoorbeeld kan de waslijst aan eisen waaraan een StUF-bericht moet voldoen ook teveel van het goede zijn. En kan een eenvoudiger formaat ook voldoen.

Light is lekker
In een poging "the best of both worlds" te combineren heb ik in 2011 voorgesteld om, passend binnen de StUF standaard, een StUF-Lite variant te ontwikkelen. Met minder ballast, meer vrijheid en, waar nodig, meer afspraken tussen dienstleverancier en dienstafnemer. Het voorstel heeft het helaas niet gehaald. Er zou inhoudelijk niks aan de StUF standaard worden toegevoegd (klopt), en dus is het beter als iedereen het normale StUF gebruikt (tja).
Binnen gemeente Nijmegen heb ik ervaren hoeveel voordelen gebruik een eenvoudige standaard kan hebben. Gebaseerd op het landelijk gegevensmodel voor "zaken" heb ik in 2007 een eenvoudig xml-berichtformaat gedefinieerd dat tot op de dag van vandaag wordt gebruikt bij alle zaakmutaties binnen de Nijmeegse Midoffice. Via die standaard is alleen geregeld wat minimaal nodig is.  Zo wordt volgens afspraak alles dat binnenkomt als waarheid beschouwd en hoeft dus geen gegevensvalidatie plaats te vinden. Is de zaak-identificatie in een bericht al bekend in het zakenmagazijn dan gaat het om een mutatie; is de zaak-identificatie niet bekend dan betreft het blijkbaar een nieuwe zaak. Geneste xml-berichten zijn er niet voor niks, maar wat werkt het lekker makkelijk met platte berichten. Soms is voldoende genoeg.

Koppeltje eitje
Koppelen, binnen de gemeentewereld tegenwoordig vaak beschouwd als "the big evil", is een stuk makkelijker als je gebruik maakt van eenvoudige standaarden. Zelfs kleine leveranciers, die niet thuis zijn in de wereld van webservices en xml, kunnen tekstbestanden aanmaken in een eenvoudig afgesproken formaat.
Berichtuitwisseling is er en zal de komende jaren alleen maar meer worden. Daarbij zijn complexe standaarden als StUF zeker nodig. Maar lang niet altijd. Waarmee ik uitkom bij het advies dat Solon de Athener 20 eeuwen geleden al gaf, en dat volgens mij ook geldt voor standaardisatie: alles met mate.